Praktische belemmeringen bij autisme.
Bij het begrip “praktisch” denken we vaak aan zaken die voor de hand liggen, essentieel zijn om een doel te bereiken of doelgerichte oplossingen bieden in het dagelijks leven. Om praktische belemmeringen duidelijk te maken, moeten we eerst weten waar we tegenaan lopen. Voor veel zaken zijn oplossingen te vinden, maar ook manieren om ermee om te gaan. Soms is het nodig om een andere kijk op zaken te ontwikkelen. Het ontwikkelen van een andere kijk kan voor iemand met autisme een uitdaging zijn.
Autisme is voor veel mensen een onbegrepen fenomeen. Laat staan dat iemand die aan het begin van zijn of haar ontdekkingstocht van autisme staat, dit makkelijk zal weten te doorgronden. Voor velen blijft het een levenslang proces, want je doorloopt diverse levensfases ook met autisme. Hierin zul je tegen de nodige autisme gerelateerde praktische belemmeringen aanlopen.
Onbegrepen wereld.
Dat autisme is een onbegrepen wereld is voor velen. Dat zou ik zekers een praktisch probleem noemen, voor mensen met autisme. En anders zorgt het voor deze groep wel voor een heel scala aan praktische problemen
Deze onbegrepenheid kun je natuurlijk ook omdraaien en stellen dat ook voor iemand met autisme de wereld vaak ook onbegrepen of chaotisch kan zijn. Mensen met autisme hebben graag duidelijkheid, zijn daarom vaak op zoek naar voorspelbaarheid.
In de drang naar duidelijkheid kan dit ertoe leiden dat de we soms over communiceren naar onze omgeving, of dat we belerend over komen Dit kan ook wel eens ervaren worden als neigen naar extreme controle. Wel is het zo dat controle vanuit autisme ook meer voorspelbaarheid geeft, en mensen met autisme vaker om die reden neigen naar dingen op eigen regie te doen.
Wat zekers belangrijk is om er bij stil te staan dat dit vaak niet is om controle te hebben, maar vooral om voor voorspelbaarheid te zorgen.
Het betekent dan ook absoluut niet, dat we niet gesteld kunnen zij op enig contact of vriendschap. De mate en de diepgang in vriendschap en relaties verschilt dan ook van persoon tot persoon, en van relatie tot relatie. Doorgaans zijn deze vriendschappen en relatie meer rationeel gebaseerd en in mindere mate op emotioneel, Dat wil absoluut niet zeggen dat de emoties er niet zijn, Echter komt men vaker via ratio tot zijn emoties, Ook kan de ingang tot emotie bij mensen met autisme net anders liggen dan gebruikelijk. En voor andere blijft het een moeilijker punt.
Ook zijn mensen met autisme net als iedereen in ontwikkeling, dus ook leerbaar door ervaringen. Wat het vaak pittiger maakt, is dat autisme bij iedereen tot een andere uitingsvorm komt, waardoor het echt maatwerk is om iemand te leren kennen, zowel in persoon als zijn autisme.
Sommige van ons hebben het zelfs tot een kunst verheven om een soort autisme kameleon te worden, waardoor men de diagnose niet altijd meer serieus lijkt te nemen. Dit lijdt dan vaak tot reacties vanuit de omgeving zoals “jij bent niet autistisch”, vaak heeft men dan een voorbeeld van iemand met kern autisme (Rain men) voor ogen.
Dat autisme is een onbegrepen wereld is voor velen. Dat zou ik zekers een praktisch probleem noemen, voor mensen met autisme. En anders zorgt het voor deze groep wel voor een heel scala aan praktische problemen
Deze onbegrepenheid kun je natuurlijk ook omdraaien en stellen dat ook voor iemand met autisme de wereld vaak ook onbegrepen of chaotisch kan zijn. Mensen met autisme hebben graag duidelijkheid, zijn daarom vaak op zoek naar voorspelbaarheid.
In de drang naar duidelijkheid kan dit ertoe leiden dat de we soms over communiceren voor anderen. Dit kan ook wel eens ervaren worden als neigen naar extreme controle. Wel is het zo dat controle vanuit autisme ook meer voorspelbaarheid geeft, en mensen met autisme vaker om die reden neigen naar dingen op eigen regie te doen.
Wat zekers belangrijk is om er bij stil te staan dat dit vaak niet is om controle te hebben, maar vooral om voor voorspelbaarheid te zorgen.
Het betekent dan ook absoluut niet, dat we niet gesteld kunnen zij op enig contact of vriendschap. De mate en de diepgang in vriendschap en relaties verschild dan ook van persoon tot persoon, en van relatie tot relatie. Doorgaans zijn deze vriendschappen en relatie meer rationeel gebaseerd en in mindere mate op emotioneel, Dat wil absoluut niet zeggen dat de emoties er niet zijn, Echter komt men vaker via rationeel tot zijn emoties, Ook kan de ingang tot emotioneel bij mensen met autisme net anders liggen dan gebruikelijk.
Ook zijn mensen met autisme net als iedereen altijd in ontwikkeling, dus ook leerbaar door ervaringen. Wat het vaak pittiger maakt, is dat autisme bij iedereen tot een andere uitingsvorm komt, waardoor het echt maatwerk is om iemand te leren kennen, zowel in persoon als zijn autisme.
Sommige van ons hebben het zelfs tot een kunst verheven om een soort autisme kameleon te worden, waardoor men de diagnose niet altijd meer serieus lijkt te nemen. Dit lijdt dan vaak tot reacties vanuit de omgeving zoals “jij bent niet autistisch”, vaak heeft men dan een voorbeeld van iemand met kern autisme (Rain men) voor ogen.
Helaas is het zelfs in professionele kringen zo dat er tegenwoordig behandelaars zijn, zoals psychiaters, psychologen en orthopedagogen, die menen dat als je oogcontact maakt of een baan of gezin hebt, je geen autisme zou kunnen hebben.
Zij kleven vaak te veel vast aan het klassieke beeld van kern autisme. Degenen die het begrijpen zijn open-minded. Helaas zijn er mensen die het simpelweg niet willen begrijpen of het vermogen missen om empathisch of cognitief te begrijpen, wat ik ‘gesloten geesten’ noem. Deze mensen zijn vaak giftig in hun omgang met mensen met autisme.
De onbegrepenheid van autisme en de wisselwerking die dit heeft met het functioneren in de wereld vanuit autisme zou ik zeker als een praktisch probleem willen benoemen.
Plannen en overzicht.
Ten tijde van mijn psycho-educatie bij de GGZ werd er een vraag gesteld over planning en huiswerk. Toen kwam het onderwerp uitstelgedrag aan bod. Degene die de cursus gaf stelde de vraag wie er direct aan zijn huiswerk begint en wie het uitstelt. Ongeveer 8 van de 10 vingers gingen omhoog bij uitstellen, wat vaak uitstel bleek te zijn.
Ik en een andere cliënt gaven aan dat we het liefst direct beginnen. Onze insteek was dat het dan duidelijk en afgerond is en we het kunnen afsluiten.
Uitstellen en direct beginnen zijn twee uitersten die beiden voort kunnen komen uit autisme. Ongetwijfeld zullen velen de laatste houding prijzen. Echter heeft dit vanuit autisme ook een keerzijde. Er is namelijk altijd wel iets wat moet gebeuren. Vaak missen mensen met autisme het overzicht om te beginnen met een complexe taak. Toch is er ook een groep die alles afwerkt om juist overzicht te behouden, maar zichzelf moeilijk een halt kan toeroepen wanneer het te veel wordt. Men blijft maar doorgaan, iets wat vaak extra wordt gevoed door het slecht aanvoelen van grenzen.
Ten tijde van mijn psycho-educatie bij de GGZ werd er een vraag gesteld over planning en huiswerk. Toen kwam het onderwerp uitstelgedrag aan bod. Degene die de cursus gaf stelde de vraag wie er direct aan zijn huiswerk begint en wie het uitstelt. Ongeveer 8 van de 10 vingers gingen omhoog bij uitstellen, wat vaak uitstel bleek te zijn.
Ik en een andere cliënt gaven aan dat we het liefst direct beginnen. Onze insteek was dat het dan duidelijk en afgerond is en we het kunnen afsluiten.
Uitstellen en direct beginnen zijn twee uitersten die beiden voort kunnen komen uit autisme. Ongetwijfeld zullen velen de laatste houding prijzen. Echter heeft dit vanuit autisme ook een keerzijde. Er is namelijk altijd wel iets wat moet gebeuren. Vaak missen mensen met autisme het overzicht om te beginnen met een complexe taak. Toch is er ook een groep die alles afwerkt om juist overzicht te behouden, maar zichzelf moeilijk een halt kan toeroepen wanneer het te veel wordt. Men blijft maar doorgaan, iets wat vaak extra wordt gevoed door het slecht aanvoelen van grenzen.
Overzicht en het ontbreken aan, de gevolgen.
De gevolgen van problemen met overzicht zijn praktisch van aard. Voor mensen met autisme kan het moeilijk zijn om zaken in hun persoonlijke levenssfeer georganiseerd te krijgen. Het bijhouden van afspraken, het opruimen van hun huis, het koken van een maaltijd, het plannen van een uitstapje of het organiseren van een feestje kunnen allemaal erg uitdagend zijn. Plannen of organiseren vereist een beroep op hun vermogen om overzicht te hebben en hun executieve functies te gebruiken.
Deze problemen kunnen indirect ook persoonlijke gevolgen hebben voor hun mentale welzijn, omdat gebrek aan overzicht kan leiden tot angst/paniek en gevoelens van minderwaardigheid of gebrek aan zelfvertrouwen, wat bijdragende factor voor overprikkeling kan zijn, en ook andere problemen kan veroorzaken. Dit kan leiden tot verlies van regie en grip op hun eigen leven en kan hen ook belemmeren om op gelijkwaardige wijze deel te nemen aan de samenleving. Daarom is ondersteuning in veel gevallen gewenst. Als het wel lukt om overzicht te houden, kan dit vaak veel inspanning en mentale focus vergen, waardoor overprikkeling, stress, vermoeidheid en burn-out op de loer liggen.
Problemen met overzicht kunnen veel invalshoeken hebben. Overprikkeling kan een invloed hebben, maar we zien ook vaak tekorten in de executieve functies die het moeilijker maken om overzicht te behouden.
Executieve functies.
Voor plannen en overzicht zijn bepaalde eigenschappen nodig. Deze eigenschappen staan bekend als “executieve functies”. Iedereen bezit en beheerst deze functies in meer of mindere mate. Deze functies kunnen worden samengevat als volgt:
Executieve functies.
Voor plannen en overzicht zijn bepaalde eigenschappen nodig. Deze eigenschappen staan bekend als “executieve functies”. Iedereen bezit en beheerst deze functies in meer of mindere mate. Deze functies kunnen worden samengevat als volgt:
- Response inhibitie, het vermogen naar te denken voor dat men actie onderneemt. Dit hangt dan ook samen met emotie regulatie.
- Werk geheugen, het vermogen om informatie vast te houden tijdens het uitvoeren van (complexe) taken.
- Aandacht focussen, (aandacht erbij houden). Aandacht focus erbij houden om de taak of opdracht te voltooien.
- Taak initiatie, op tijd beginnen, maar ook stoppen met een taak dit op een zo efficiënte mogelijke manier.
- Organisatie, het vermogen tot een taak of complexe handeling te ordenen, te rangschikken, zo efficiënt mogelijk.
- Planning en prioritering, het vermogen om een taak te plannen, te beslissen wat belangrijk is en wat niet, deze functie heeft een grote overlap met organisatie talent.
- Time management, weten hoeveel tijd je nodig hebt voor een taak, hoe efficiënt je met die tijd om gaat en je kunt houden aan deadlines maar ook tijdslimieten.
- Doelgericht, doorzetting vermogen, Doorzettingsvermogen hebben om taakgericht je doel te kunnen bereiken. Zonder toe te geven aan afleidingen of tegenovergestelde belangen van andere.
- Flexibiliteit, het vermogen om te gaan met tegenslagen en onvoorziene omstandigheden, en daarop je plannen bij te stellen.
- Metacognitie, het vermogen om een stap terug te doen, en kritisch te kunnen kijken en te kunnen reflecteren op eigen functioneren, en daarmee je aanpak bij te stellen indien nodig.
- Emotie regulatie & Impulsbeheersing,
vermogen om met je emoties om te gaan en niet in te geven aan impulsen die de voltooiing van doelstelling of taak kunnen hinderen.
- Response inhibitie, het vermogen naar te denken voor dat men actie onderneemt. Dit hangt dan ook samen met emotie regulatie.
- Werk geheugen, het vermogen om informatie vast te houden tijdens het uitvoeren van (complexe) taken.
- Aandacht focussen, (aandacht erbij houden). Aandacht focus erbij houden om de taak of opdracht te voltooien.
- Taak initiatie, op tijd beginnen, maar ook stoppen met een taak dit op een zo efficiënte mogelijke manier.
- Organisatie, het vermogen tot een taak of complexe handeling te ordenen, te rangschikken, zo efficiënt mogelijk.
- Planning en prioritering, het vermogen om een taak te plannen, te beslissen wat belangrijk is en wat niet, deze functie heeft een grote overlap met organisatie talent.
- Time management, weten hoeveel tijd je nodig hebt voor een taak, hoe efficiënt je met die tijd om gaat en je kunt houden aan deadlines maar ook tijdslimieten.
- Doelgericht, doorzetting vermogen, Doorzettingsvermogen hebben om taakgericht je doel te kunnen bereiken. Zonder toe te geven aan afleidingen of tegenovergestelde belangen van andere.
- Flexibiliteit, het vermogen om te gaan met tegenslagen en onvoorziene omstandigheden, en daarop je plannen bij te stellen.
- Metacognitie, het vermogen om een stap terug te doen, en kritisch te kunnen kijken en te kunnen reflecteren op eigen functioneren, en daarmee je aanpak bij te stellen indien nodig.
- Emotie regulatie & Impulsbeheersing,
vermogen om met je emoties om te gaan en niet in te geven aan impulsen die de voltooiing van doelstelling of taak kunnen hinderen.
Executieve functies spelen een rol in veel aspecten van het dagelijks functioneren. Het is mogelijk om op bepaalde gebieden goede executieve functies te hebben, maar op andere gebieden juist minder goed te presteren. Over het algemeen verschilt de mate van beheersing of niveau van executieve functies per persoon. Bij autisme, en ook bij andere psychiatrische problematiek, zien we vaak meer problemen in de executieve functies.
Problemen die voortkomen uit beperkingen binnen de “executieve functies” kunnen verschillende vormen aannemen. Dit kan variëren van simpele huishoudelijke taken tot het omgaan met veranderingen. Ook het volgen of behouden van een baan of opleiding kan voor iemand met autisme een uitdaging zijn. Taken waarbij veel geschakeld moet worden, kunnen soms problematisch zijn vanuit autisme. Daarnaast is plannen essentieel voor het dagelijks leven, maar in een maatschappij waarin steeds meer planning en maakbaarheid centraal staan, kan dit voor de nodige hindernissen zorgen.
De mate waarin problemen zich voordoen kan sterk verschillen. Het is echter goed om te beseffen dat als iemand met autisme iets in principe gewoon kan, dit niet altijd betekent dat het voor die persoon gemakkelijk is en weinig moeite of energie kost. In sommige gevallen kan een taak die een kwartier inspanning vergt, betekenen dat iemand een dag nodig heeft om hiervan te herstellen.
Het is ook belangrijk om te bedenken wat een vraag betekent voor zowel de vraagsteller als de persoon die de vraag krijgt. Als je aan iemand met autisme vraagt of hij kan koken, kan het zijn dat het gaat om het opwarmen van pannenkoeken of een magnetronmaaltijd, terwijl het maken van nasi met saté een groter beroep doet op de executieve functies. Hierbij moet immers een ingrediëntenlijst worden gemaakt, boodschappen worden gedaan, een werkvolgorde worden bepaald en moet men kunnen timen wanneer welke ingrediënten of pannen op het vuur moeten. Bovendien is het de vraag of de kok in kwestie nog energie heeft om te genieten van de maaltijd en sociaal te zijn met zijn tafelgezelschap.
Prikkelverwerking Sensorische verwerking in de praktijk.
Afwijkende prikkelverwerking.
Een afwijkende prikkelverwerking komt vaker voor bij autisme. Zowel de beleving kan soms erg intens zijn, als de filtering van informatie waardoor bepaalde zintuigen vaak intenser of sterker lijken te registreren. Voorbeelden hiervan zijn smaak, geur, gehoor, tast, maar ook zicht. Ervan uitgaan dat dit een feest is voor mensen met autisme is een valse aanname. Het kan zeker voordelen hebben, maar kent ook veel nadelen.
Geur, smaak, textuur.
Wat je vaker ziet is dat geur sterker of anders lijkt te registreren bij mensen met autisme. Vaak merken zij zaken eerder op of ervaren bepaalde luchten sterker. Dit heeft als keerzijde dat als iets niet prettig ruikt, dit vaak ondragelijk kan zijn of dat men hier simpelweg al zwaar overprikkeld van kan raken. Bij kinderen met autisme kan dit er vaak toe leiden dat zij bepaalde soorten voedsel simpelweg niet eens willen proberen vanwege de overweldigende aanwezigheid van de geur. Ook kan er sprake zijn van een afwijkende smaak, ervaring of beleving. De textuur van voedsel kan eveneens een rol spelen. Maar ook het omgekeerde kan relevant zijn, waardoor er juist een sterke voorkeur voor bepaald voedsel optreedt, met als gevolg een eenzijdig eetpatroon.
Eet problematiek.
Vaak zie je meer problemen rondom voeding bij mensen met autisme. Eetproblematiek is daarom een onderbelicht probleem bij deze groep. En als er dan al enige bekendheid is met de materie, dan is het vaak dat men bepaalde voedingsstoffen te kort heeft of mijdt. Het probleem van overgewicht en autisme blijft echter zwaar onderschat. Maar ook het niet aanvoelen wanneer je vol zit of slecht registeren dat je dorst hebt, kan voor de nodige gezondheid problematiek zorgen.
Afwijkende prikkelverwerking.
Een afwijkende prikkelverwerking komt vaker voor bij autisme. Zowel de beleving kan soms erg intens zijn, als de filtering van informatie waardoor bepaalde zintuigen vaak intenser of sterker lijken te registreren. Voorbeelden hiervan zijn smaak, geur, gehoor, tast, maar ook zicht. Ervan uitgaan dat dit een feest is voor mensen met autisme is een valse aanname. Het kan zeker voordelen hebben, maar kent ook veel nadelen.
Geur, smaak, textuur.
Wat je vaker ziet, is dat geur sterker of anders lijkt te registreren bij mensen met autisme. Vaak merken zij zaken eerder op of ervaren bepaalde luchten sterker. Dit heeft als keerzijde dat als iets niet prettig ruikt, dit vaak ondragelijk kan zijn of dat men hier simpelweg al zwaar overprikkeld van kan raken. Bij kinderen met autisme kan dit er vaak toe leiden dat zij bepaalde soorten voedsel simpelweg niet eens willen proberen vanwege de overweldigende aanwezigheid van de geur. Ook kan er sprake zijn van een afwijkende smaak, ervaring of beleving. De textuur van voedsel kan eveneens een rol spelen. Maar ook het omgekeerde kan relevant zijn, waardoor er juist een sterke voorkeur voor bepaald voedsel optreedt, met als gevolg een eenzijdig eetpatroon.
Eet problematiek.
Vaak zie je meer problemen rondom voeding bij mensen met autisme. Eetproblematiek is daarom een onderbelicht probleem bij deze groep. En als er dan al enige bekendheid is met de materie, dan is het vaak dat men bepaalde voedingsstoffen te kort heeft of mijdt. Het probleem van overgewicht en autisme blijft echter zwaar onderschat. Maar ook het niet aanvoelen wanneer je vol zit of slecht registeren dat je dorst hebt, kan voor de nodige gezondheid problematiek zorgen
Visuele prikkels.
Een goede vriend van iemand met autisme kan zeker een zonnebril zijn. Fel licht of flikkeringen kunnen snel leiden tot overprikkeling. Dit geldt ook voor bepaald beeldmateriaal in films of computerspellen. De verwerking van lichtprikkels kan intens zijn.
Een concreet voorbeeld hiervan is wat je ervaart als je over een bosweg rijdt op een zonnige dag. Door de bladeren heen kan de zon schijnen, en dit veroorzaakt bij een snelheid van 50 kilometer per uur een snelle afwisseling van licht en schaduw. Dit kan veel vragen van je prikkelverwerking, met name de visuele prikkels. Een praktische oplossing kan dan een goede zonnebril zijn.
Maar ook gewoon licht, ongeacht of het van een kunstmatige of natuurlijke bron komt, kan soms te veel zijn. Het kan ook een combinatie zijn van verschillende prikkels. Dit kun je vergelijken met mensen die migraine hebben en lichtgevoeliger zijn tijdens een migraineaanval. Spanningshoofdpijn en migraine komen overigens ook vaker voor bij mensen met autisme.
Een goede vriend van iemand met autisme kan zeker een zonnebril zijn. Fel licht of flikkeringen kunnen snel leiden tot overprikkeling. Dit geldt ook voor bepaald beeldmateriaal in films of computerspellen. De verwerking van lichtprikkels kan intens zijn.
Een concreet voorbeeld hiervan is wat je ervaart als je over een bosweg rijdt op een zonnige dag. Door de bladeren heen kan de zon schijnen, en dit veroorzaakt bij een snelheid van 50 kilometer per uur een snelle afwisseling van licht en schaduw. Dit kan veel vragen van je prikkelverwerking, met name de visuele prikkels. Een praktische oplossing kan dan een goede zonnebril zijn.
Maar ook gewoon licht, ongeacht of het van een kunstmatige of natuurlijke bron komt, kan soms te veel zijn. Het kan ook een combinatie zijn van verschillende prikkels. Dit kun je vergelijken met mensen die migraine hebben en lichtgevoeliger zijn tijdens een migraineaanval. Spanningshoofdpijn en migraine komen overigens ook vaker voor bij mensen met autisme.
Auditieve prikkels.
Het is algemeen bekend dat geluid een probleem kan zijn bij autisme, mede doordat het vaak als stereotype wordt gebruikt in de media om mensen met autisme af te beelden. Het is waar dat mensen met autisme in verschillende mate problemen kunnen hebben met geluid.
Er zijn echter veel nuances bij dit gegeven. Soms kan het specifiek zijn dat de intensiteit van een bepaald geluid een probleem vormt, terwijl ook niet weten waar een geluid vandaan komt al onrust kan veroorzaken. De hoedanigheid van een grote geluidsproductie waar men met veel verschillende geluidsbronnen te maken heeft, kan er echter wel voor zorgen dat men snel overprikkeld raakt. Gelukkig zijn er tegenwoordig veel hulpmiddelen om hiermee om te gaan, zoals oorbescherming (oordopjes, kappen) en noise-cancelling koptelefoons die een uitkomst kunnen bieden.
Het is algemeen bekend dat geluid een probleem kan zijn bij autisme, mede doordat het vaak als stereotype wordt gebruikt in de media om mensen met autisme af te beelden. Het is waar dat mensen met autisme in verschillende mate problemen kunnen hebben met geluid.
Er zijn echter veel nuances bij dit gegeven. Soms kan het specifiek zijn dat de intensiteit van een bepaald geluid een probleem vormt, terwijl ook niet weten waar een geluid vandaan komt al onrust kan veroorzaken. De hoedanigheid van een grote geluidsproductie waar men met veel verschillende geluidsbronnen te maken heeft, kan er echter wel voor zorgen dat men snel overprikkeld raakt. Gelukkig zijn er tegenwoordig veel hulpmiddelen om hiermee om te gaan, zoals oorbescherming (oordopjes, kappen) en noise-cancelling koptelefoons die een uitkomst kunnen bieden.
Hulpmiddelen en strategieën en omgeving.
Mijn ervaring is dat veel mensen met autisme snel weten hoe ze hulpmiddelen kunnen toepassen en weten wanneer ze die moeten gebruiken. Dit geldt vooral in openbare ruimtes of tijdens het reizen waar je vaak wordt blootgesteld aan veel prikkels.
Er wordt echter gespeculeerd dat in sommige gevallen door het veelvuldig gebruik van deze hulpmiddelen mensen juist gevoeliger kunnen worden voor omgevingsgeluid. Of dit echter zo is, daar heb ik mijn twijfels over. Er zijn namelijk ook andere variabelen die ervoor kunnen zorgen dat mensen periodiek meer moeite hebben met geluid. Als we kijken naar hoe overprikkeling werkt, kan het zijn dat iemand al zwaar overprikkeld is en vanuit dat punt minder goed in staat is om geluid te verdragen. Daarnaast is onze maatschappij steeds prikkelrijker geworden de afgelopen 20 jaar. Er zijn genoeg voorbeelden hiervan.
Boodschappen doen en winkelen zijn tegenwoordig geen standaardactiviteiten meer, maar eerder een beleving en een blootstelling aan prikkels. Als je in een supermarkt bent, word je geconfronteerd met een wand vol chips of een geurzuil van de bakkerij die je uitnodigt om te consumeren. Reclamemakers maken er een sport van om hun producten te verkopen via de meest intrusieve reclame jingles mogelijk, zodat hun product opvalt. Vervolgens wordt het brein nog uitgedaagd om allerlei kortingsacties te ontcijferen.
Zelfs het afrekenen gaat vaak gepaard met vragen over koopzegels, bonus apps en tijdelijke spaaracties. Uit eigen ervaring weet ik dat een vertrouwd nummertje, van Rammstein😉 op mijn koptelefoon, behulpzaam kan zijn.
Interne prikkelverwerking.
Interne prikkelverwerking en pijn registratie, dit is een gegeven wat voor de buitenwereld vaak uit het zicht blijft en verborgen, hierin spelen meerdere factoren. Bewustwording, interne prikkelverwerking, onderprikkeling. Samengevat komt het ten neer op een slecht lichaamsbewustzijn. Op meerdere vlakken kan dit problemen geven.
- Pijn, letsel ziekte niet opmerken.
- Problemen met kleding en schoeisel aanschaffen.
(pas later opmerken dat niet goed zit). - Te weinig drinken of eten, of juist teveel (geen remming).
- niet passend gekleed gaan wegens niet merken dat het te koud of te warm is.
- Vestibulair prikkels (evenwicht houden).
- prioreceptieve prikkelverwerking (ervaren waar je bent in een ruimte en waar je armen en benen zijn, Motorische problemen komen ook vaker voort bij mensen met autisme.
- Slechte hitte of kou registratie (niet proeven dat iets te warm is)
Interne prikkelverwerking en pijn registratie, dit is een gegeven wat voor de buitenwereld vaak uit het zicht blijft en verborgen, hierin spelen meerdere factoren. Bewustwording, interne prikkelverwerking, onderprikkeling. Samengevat komt het ten neer op een slecht lichaamsbewustzijn. Op meerdere vlakken kan dit problemen geven.
- Pijn, letsel ziekte niet opmerken.
- Problemen met kleding en schoeisel aanschaffen.
(pas later opmerken dat niet goed zit). - Te weinig drinken of eten, of juist teveel (geen remming).
- niet passend gekleed gaan wegens niet merken dat het te koud of te warm is.
- Vestibulair prikkels (evenwicht houden).
- prioreceptieve prikkelverwerking (ervaren waar je bent in een ruimte en waar je armen en benen zijn, Motorische problemen komen ook vaker voort bij mensen met autisme.
- Slechte hitte of kou registratie (niet proeven dat iets te warm is).
Dat een slechtere communicatie tussen lichaam, geest, zintuigen op praktisch gebied ook zijn gevolgen (in)direct kan hebben is een feit.
Als je de bovenstaande zaken in ogenschouw neemt.
Therapie vormen zoals LGT (Lichaam gerichte therapie), PMT (Psycho motorische therapie), maar ook mindfullness), kunnen hierbij handvaten bieden. Helaas is dit vaak een deel waar vanuit autisme behandeling niet altijd evenredig op ingezet wordt. Zowel vanuit behandeling zou hier nog meer aandacht en onderhoud voor mogen zijn. Maar ook vanuit autisme beseft een client niet altijd direct wat de winst op dit terrein kan zijn, omdat het iets is wat vaak veel tijdsinvestering eist voordat het zijn vruchten afwerpt. Dat gezegd, er zijn ook gewoon mensen waar het simpelweg niet helpend bij is op dit moment.
Toch ben ik overtuigd dat het wel degelijk kan bijdragen aan een goede balans, in die zin ben ik dan ook voorstander van meer doen in combinatie met de traditionele behandelingen zoals CGT (cognitieve gedragstherapie) of PE (psycho-educatie). Dit geldt voor elke groep met geestelijke gezondheidsproblematiek overigens. Opvallend is dat bij autisme zorg dit vaker tot een beter contact maken tussen cliënten leidt en samenhorigheid.
Ik zeg, maar zo bij mensen met autisme komt vaak eerst de activiteit, en daarnaar het gesprek.
Overprikkeling en dagelijks bezigheden.
Vanuit jouw prikkelverwerking, maar ook het gegeven van overprikkeling, kan het dagelijks leven de nodige uitdagingen bieden. De truc is om je leven hier zo goed mogelijk op in te richten. Hoe goed dit lukt, verschilt van persoon tot persoon en ook in welk systeem en welke rol zij functioneren. Ben je alleenstaand of heb je een gezin? Toch zijn er veel mogelijkheden om het jezelf makkelijker te maken. Wat voor anderen makkelijk lijkt, kan vanuit autisme al moeilijk genoeg zijn. Belangrijk is dat er een gezonde balans is tussen inspanning en ontspanning, maar dat je ook realistisch blijft in je verwachtingen naar jezelf en naar anderen. Dit betekent vaak ook het bijstellen van verwachtingen, zowel vanuit de persoon zelf als vanuit de partner of omgeving.
De uitdaging ligt in het denken in oplossingen die je op weg kunnen helpen om het leven aangenamer te maken. Goed functioneren begint namelijk met goede zelfzorg, en dit bereik je door je eigen beste vriend te worden. De truc is om hier kleine stapjes in te maken. Vanuit autisme kan er meer moeite zijn om oude routines te doorbreken. Ook moet de basis er zijn om nieuwe stappen hierin te nemen. Met andere woorden, je moet er ook aan toe zijn.
Vanuit jouw prikkelverwerking, maar ook het gegeven van overprikkeling, kan het dagelijks leven de nodige uitdagingen bieden. De truc is om je leven hier zo goed mogelijk op in te richten. Hoe goed dit lukt, verschilt van persoon tot persoon en ook in welk systeem en welke rol zij functioneren. Ben je alleenstaand of heb je een gezin? Toch zijn er veel mogelijkheden om het jezelf makkelijker te maken. Wat voor anderen makkelijk lijkt, kan vanuit autisme al moeilijk genoeg zijn. Belangrijk is dat er een gezonde balans is tussen inspanning en ontspanning, maar dat je ook realistisch blijft in je verwachtingen naar jezelf en naar anderen. Dit betekent vaak ook het bijstellen van verwachtingen, zowel vanuit de persoon zelf als vanuit de partner of omgeving.
De uitdaging ligt in het denken in oplossingen die je op weg kunnen helpen om het leven aangenamer te maken. Goed functioneren begint namelijk met goede zelfzorg, en dit bereik je door je eigen beste vriend te worden. De truc is om hier kleine stapjes in te maken. Vanuit autisme kan er meer moeite zijn om oude routines te doorbreken. Ook moet de basis er zijn om nieuwe stappen hierin te nemen. Met andere woorden, je moet er ook aan toe zijn.
Tips en handvaten.
Stigma’s of vooroordelen? Beide zijn zeker problematisch, omdat ze vaak een eigen leven gaan leiden. Het kan gaan om discriminatie, maar ook om een verkeerde vorm van bescherming: “Laat maar, jij kunt dit toch niet, ik zal het wel doen.” Dit zijn veelgehoorde uitspraken in het geval van bescherming.
Maar ook kan het gebeuren dat mensen vooroordelen hebben over jou, gebaseerd op stereotypen die ze kennen rondom autisme.
Daarnaast komt het ook voor dat iemands autisme wordt ontkend. Mensen zeggen dan bijvoorbeeld: “Je kunt geen autisme hebben, want je kunt met me in gesprek gaan of je kunt me gewoon aankijken.”
Verder is autisme, net als veel psychiatrische aandoeningen, op de werkvloer vaak een probleem waar werkgevers liever niet mee te maken hebben. De kans is groot dat je wordt afgewezen simpelweg vanwege een diagnose.
Helaas zijn er ook tekenen dat zelfs in behandelsettings en zorgverzekeringsland de nodige vooroordelen bestaan tegenover mensen met autisme.
Hieronder een aantal praktische tips voor dagelijkse bezigheden vanuit autisme. nu zullen er voor elke persoonlijke situatie diverse scenario’s zijn waar je persoonlijke invulling aan kunt geven.
- Moeite met drukte in een supermarkt, kies een rustig tijdstip uit
Via Google kun je vaak zien wanneer er rustige winkeltijden zijn.
- Neem bij voorkeur een vaste supermarkt waar je bekend bent, dit zijn minder prikkels.
- Gebruik hulpmiddelen, noisecanceling headphones.
- Moeite met planning, er zijn veel aps die kunnen helpen, Ook een agenda functie in Google of dergelijke kan voor veel mensen helpend zijn.
- Vraag hulp, Mensen met autisme zijn vaak geneigd om alles op eigen initiatief te willen doen (Controle, voorspelbaarheid), echter kan het helpend zijn om toch die hulpkaart in te roepen.
- prep voor slechtere tijden, het is heerlijk iets in de vriezer te hebben terwijl je weet dat je een pittige dag hebt of redelijk overprikkeld zult zijn.
- Pas op met ongezond eten, mijn ervaring is dat dit vaak interne prikkels genegeerd en ook je nachtelijk rust nog wel eens negatief kan beïnvloeden, vanuit autisme merken we dit soort zaken minder vaak op. maar het zijn alle kleine beetjes die helpen.
Ik wil benoemen dat vanuit autisme kijken wat je nodig hebt een grote opgave kan zijn. Dit geldt eveneens vaak ook voor de omgeving. Hier ligt dan ook de uitdaging voor beide.
Stigma’s & zelf Stigma’s in relatie tot autisme.
Stigma’s en vooroordelen. Beide zijn erg, zeker omdat ze vaak een eigen leven gaan leiden, en hiermee negatieve aspecten rondom autisme in stand houden en schadelijk zijn voor de persoon met autisme.
Het kan gaan om discriminatie, maar ook om een verkeerde vorm van protectionisme” Laat maar jij kunt dit toch niet, ik zal het wel doen. Dit zijn in het geval van protectionisme veelgehoorde kreten. Maar ook dat mensen voor jouw zaken gaan invullen, gebaseerd op stereotypes die ze kennen rondom autisme. Ook het ontkennen van iemands autisme, is een feit, Je kunt geen autisme hebben, want je kunt met me in gesprek gaan, of je kunt me gewoon aankijken
Daarnaast is autisme net zoals veel psychiatrische aandoeningen op de werkvloer vaak een probleem wat veel werkgevers willen vermijden, de kans is groot dat je afgewezen wordt simpelweg vanwege een diagnose.
Helaas zijn er ook signalen dat zelfs in behandelsettings en zorgverzekeringsland er de nodige stigma’s gehanteerd worden tegenover mensen met autisme.
Stigma’s en vooroordelen. Beide zijn erg, zeker omdat ze vaak een eigen leven gaan leiden, en hiermee negatieve aspecten rondom autisme in stand houden en schadelijk zijn voor de persoon met autisme.
Het kan gaan om discriminatie, maar ook om een verkeerde vorm van protectionisme” Laat maar jij kunt dit toch niet, ik zal het wel doen. Dit zijn in het geval van protectionisme veelgehoorde kreten.
Maar ook dat mensen voor jouw zaken gaan invullen, gebaseerd op stereotypes die ze kennen rondom autisme.
Ook het ontkennen van iemands autisme, is een feit, Je kunt geen autisme hebben, want je kunt met me in gesprek gaan, of je kunt me gewoon aankijken.
Daarnaast is autisme net zoals veel psychiatrische aandoeningen op de werkvloer vaak een probleem wat veel werkgevers willen vermijden, de kans is groot dat je afgewezen wordt simpelweg vanwege een diagnose.
Helaas zijn er ook signalen dat zelfs in behandelsettings en zorgverzekeringsland er de nodige stigma’s gehanteerd worden tegenover mensen met autisme.
Zelf stigma’s kunnen zeer hardnekkig zijn, zeker omdat het overtuigingen van derden kunnen zijn die iemand met autisme zich ter harte heeft genomen. Maar ze kunnen ook in de kern overtuigingen van de persoon zelf zijn, doordat bepaalde feedback verkeerd is overgekomen, en helaas ter harte is genomen.
Hierbij wil ik overigens de schuld niet volledig bij het autisme leggen; de boodschapper dient er ook voor te zorgen dat wat hij communiceert bij iemand met autisme goed overkomt. Jouw beleving en insteek kunnen namelijk heel anders ervaren worden door de persoon in kwestie.
Ook kunnen de verankering van zelf stigma’s liggen in traumatische gebeurtenissen, en erger nog, vormen van gevoed zijn door vormen van relationeel gaslichten. Vanuit autisme kunnen mensen hier kwetsbaarder voor zijn. Omgevingen waar veel gemanipuleerd wordt zijn op zijn zachtst gezegd giftig te noemen voor mensen met autisme.
Zelf-stigma’s kunnen zeer hardnekkig zijn, zeker omdat het overtuigingen van derden kunnen zijn die iemand met autisme zich ter harte heeft genomen. Maar ze kunnen ook in de kern overtuigingen van de persoon zelf zijn, doordat bepaalde feedback verkeerd is overgekomen.
Hierbij wil ik overigens de schuld niet volledig bij het autisme leggen; de boodschapper dient er ook voor te zorgen dat wat hij communiceert bij iemand met autisme goed overkomt. Jouw beleving en insteek kunnen namelijk heel anders ervaren worden door de persoon in kwestie.
Ook kunnen de verankering van zelf-stigma’s liggen in traumatische gebeurtenissen, en erger nog, vormen van gaslighting. Vanuit autisme kunnen mensen hier kwetsbaarder voor zijn. Omgevingen waar veel gemanipuleerd wordt zijn op zijn zachtst gezegd giftig te noemen voor mensen met autisme.
Gevolgen voor het sociaal functioneren en interactie.
Praktische belemmeringen, vereisen vaak creatieve oplossingen, en soms “out of the box”, oplossingen. Ook is het verwachtingen bijstellen voor zowel degene met autisme als zijn omgeving. Een van de problemen is dat je vaak rekening zult moeten houden met een fikse aanpassing in levensstijl.
Dit kan vanuit autisme lastig zijn, maar vaak nog een stukje moeilijker, als het om een laat gediagnosticeerde persoon gaat. Vaak heeft men een leven achter de rug van aanpassen en camoufleren of emuleren van sociaal (wenselijk) gedrag. Dit laatste zie je meer terug bij vrouwen, maar ook vaak bij laat gediagnosticeerde mannen.
Ook wil en kan de omgeving zich niet altijd schikken naar deze autistische noden, of simpelweg het accepteren van iemands autisme. Wat hieraan de grondslag licht is erg verschillend. Eigen verwachtingen, niet het autisme begrijpen of zien. Het idee hebben dat de gehele wereld maakbaar is.
Maar ook omdat men soms zelf een blinde vlek heeft voor zijn eigen behoeftes. En dit eigenlijk via autisme beperking zijnde terug gegeven. Dit is dan vaak de negatieve wisselwerking die men vanuit autisme ervaart met zijn omgeving, Laat ik voorop stellen dat ook er zekers spraken kan zijn van het tegenovergestelde “Positieve wisselwerking”.
Praktische belemmeringen vereisen vaak creatieve en soms onconventionele oplossingen. Het is ook nodig om verwachtingen bij te stellen voor zowel de persoon met autisme als zijn/haar omgeving. Een van de problemen is dat men vaak een grote aanpassing in levensstijl moet maken vanwege het autisme. Dit kan voor mensen met autisme lastig zijn, maar het kan nog moeilijker zijn als de diagnose laat gesteld is. Vaak hebben zij al een leven achter de rug waarin ze zich hebben aangepast en sociaal wenselijk gedrag hebben vertoond, wat vooral bij vrouwen te zien is, maar ook vaak bij laat gediagnosticeerde mannen.
De omgeving wil en kan zich niet altijd aanpassen aan de noden van de persoon met autisme, of zij willen simpelweg de diagnose niet accepteren. De redenen hiervoor zijn erg uiteenlopend. Het kan komen door eigen verwachtingen, gebrek aan begrip over autisme of een idee hebben dat de hele wereld maakbaar is. Soms hebben mensen zelfs een blinde vlek voor hun eigen behoeften en deze behoeften worden dan via de beperkingen van autisme duidelijk. Dit leidt vaak tot een negatieve interactie tussen mensen met autisme en hun omgeving. Ik wil benadrukken dat er echter zeker ook sprake kan zijn van een positieve interactie.
Praktische belemmeringen zijn er genoeg en deze hebben helaas ook invloed op andere aspecten van het leven, zoals het sociaal functioneren. Al is het simpelweg dat je vanuit autisme mogelijk keuzes zult moeten maken, op sociaal vlak. Iets wat door de omgeving niet altijd begrepen wordt, Ik zal hier in een ander artikel op de website op terugkomen.